Vier vragen aan Jan Verkuylen

In de schijnwerpers

De rol van stedenbouwkundige 
Jan Verkuylen

Stedenbouwkundige Jan Verkuylen heeft zijn stempel op de toekomstplannen van Fort Isabella gedrukt. Een rol van betekenis, vanuit de bredere context van de historie en de wijdere omgeving van de locatie en die zo tot leven laten komen.
Begin 2018 interviewden we Jan over zijn ervaringen bij Fort Isabella. Het interview is hieronder te lezen.
Jan Verkuylen is vlak na het interview overleden op 27 maart 2018. Zijn werk, inzet en aanpak zal voor Fort Isabella altijd betekenis vol blijven.

Binnen de ontwikkeling van Fort Isabella vervult u de rol van stedenbouwer. Herhaaldelijk hebt u aangegeven dat Fort Isabella speciaal voor u is. Wat maakt het bijzonder?

Als stedenbouwer is het je rol om nieuwe ontwikkelingen te overzien in het grotere verband van tijd en ruimte. Fort Isabella is een perfecte locatie voor stedenbouwers. Het is een krachtplek met een sterk verhaal, een rijke historie en veel potentie door zijn ligging in de stadsregio Den Bosch. Iedere plek speelt een eigen rol in de ontwikkeling van de eigenheid van een menselijke nederzetting. Bij de doorontwikkeling van Fort Isabella gaat het er om de juiste vorm van voortzetting te vinden.

Fort Isabella is een onderscheidende plek. De plek heeft iets compleets. Een omvang van ongeveer 9 hectare voor direct menselijk gebruik, in een natuurlijke setting van ongeveer 10 hectaren. De plek biedt ruimte voor diverse functies in een mate, die overzien kan blijven worden. Het Fort is een op zichzelf staand historisch gegeven en biedt ruimte voor een samengaan van bebouwing en natuur. Dit maakt het interessant voor de ontwikkeling van de bijzondere woon- en leefplek. De hedendaagse trend van voortgaande individualisering in combinatie met het behoud van verbindingen met anderen kan bij uitstek op Fort Isabella ingevuld worden.

Wat is typerend voor de aanpak van de Isabella Groep en waarin ligt uw toegevoegde waarde?

Typerend is de grote passie van betrokkenen bij het onderkennen van de unieke ontwikkelingsmogelijkheden. De aanvankelijke missie van Olivier en Tjeerd behelsde het maatschappelijk relevant doel om voor senioren wonen en zorg op een meer eigentijdse manier in een vitale omgeving te organiseren. Het samenkomen van deze missie en de krachtplek Fort Isabella maakt het plan ijzersterk. Typerend voor Oliver en Tjeerd is voorts hun enthousiasme en voortvarende aanpak. De mooiste producten ontstaan onder leiding van een 'sterke persoon' met een heldere visie. Dat is hier duidelijk aan de orde. Democratische besluitvorming leidt vaak tot een ‘gemiddelde c.q. grijze' kwaliteit.

Voor mij is het een speciaal project, omdat mijn brede ervaring goed ingezet kan worden. Mijn ervaring ligt onder meer in de doorontwikkeling van landgoederen en de communicatie met de diverse overheidsinstanties. Mijn bijzondere bijdrage is erin gelegen dat meteen bij de start van het proces alle belanghebbenden bij het plan betrokken werden.

Hoe kan gezorgd worden voor organische, natuurlijke en ruimtelijke ontwikkeling op het Fort? Of wat zijn cruciale factoren in ruimtelijke ontwikkeling en hoe is dat toegepast op Fort Isabella?

De veelzijdigheid van de doorontwikkeling Fort Isabella vraagt een totaalplan, masterplan, gebaseerd op leidende thema's.

Organisch. Dit is stapsgewijze ontwikkeling waarbij het nieuwe en oude samengroeien tot een nieuwe harmonische situatie. Hier is de taak van de stedenbouwer cruciaal. Het nieuwe moet ingehouden blijven ten opzichte van het bestaande. Het nieuwe eigentijdse moet niet tot overdadige signatuur leiden.

Natuurlijk. Het is eigentijds om 'natuurinclusief' te bouwen en in te richten. De hedendaagse mens voelt steeds meer de behoefte aan ‘een bepaalde staat van zijn, verweven met de natuur’. De mens wil het biologische in zich meer tot zijn recht laten komen dan in de voorbije tijd het geval was. In de ruimtelijke ontwikkeling is momenteel veel aandacht voor het aspect gezondheid. Fort Isabella is al een plek die je in een bepaalde 'staat van zijn' brengt. Natuurinclusief inrichten en bouwen zou de plek een grote puurheid kunnen geven. Dat vraagt erom de natuurlijke setting te behouden en af te schermen van de overlast van verkeer en lawaai.

Ruimtelijk. Aldo van Eijck, een van mijn leermeesters, leerde ons: zie een gebouw als een stedelijke ruimte en een stedelijke ruimte als een gebouw: binnen- en buitenruimten die in elkaar overlopen; begroeiing en bebouwing die verweven zijn; historie en toekomst die samenvloeien. De kwaliteiten die Van Eijck bedoelde zijn op Fort Isabella sterk aanwezig. Reden dat ik als stedenbouwkundige ook gepassioneerd ben. Hoe deze verder te ontwikkelen. Dat is de hamvraag.

Wat is uw droom voor Fort Isabella?

Pieter Buys en ik hebben veel gefilosofeerd over het daadwerkelijk recht doen aan de kwaliteiten op Fort Isabella. Stedenbouwkundige en landschappelijke ontwikkelingen vragen beide veel tijd. Een idee, een zaadje, moet wortelschieten en vervolgens doorgroeien. Dat vraagt een goed beheer. Mijn droom is dat dit op Fort Isabella gaat lukken. Mijn droom is dus geen eindproduct maar een goed groeiproces. We hebben geprobeerd het groeiproces in het masterplan te beschrijven als leidraad voor de praktische uitwerkingen.

De kracht van het idee, het zaadje, zit in de missie van het creëren van een bijzondere woon- en leefgemeenschap op Fort Isabella. De spanning en uitdaging zit in het vinden van de balans van voorzieningen voor de woongemeenschap op het Fort en voorzieningen voor de regio Vught en Den Bosch. Fijn wonen en leven vraagt om diversiteit van activiteiten. Hoe kan dit goed samengaan?

De strijd om het bestaan is ook hier aan de orde. Er is een onvermijdelijke spanning tussen het ‘aanvankelijke ideaal’ en een goed verdienmodel. Het luistert nauw om de visie en missie waar te maken. Mijn hoop voor Fort Isabella is dat vastgehouden wordt aan het aanvankelijke plan met een missie: het laten groeien van een unieke en vitale woon- en leefgemeenschap op de prachtige historische krachtplek Fort Isabella.

Utopieën zijn niet realiseerbaar. Missies wel.